Dysleksja rozwojowa - ex cathedra
Konferencja
Dysleksja rozwojowa - ex cathedra
26 września 2009 r. odbyła się się w Wyższej Szkole Społeczno-Ekonomicznej w Warszawie IV Ogólnopolska Konferencja Naukowo-Szkoleniowa pt. Dysleksja rozwojowa-ex cathedra połączona z promocją drugiego numeru ZESZYTU TERAPEUTY edukacja-profilaktyka-terapia wyd. Warszawski Oddział Nr 1 Polskiego Towarzystwa Dysleksji, Centrum Wspomagania Rozwoju Osobowości oraz Wyższa Szkoła Społeczno-Ekonomiczna.
Prowadzący oraz tematy wykładów:
Prof. Marta Bogdanowicz ,,Dysleksja u osób dorosłych'' .
Dr Aneta Borkowska ,,Czy zaburzenia uwagi to naprawdę zaburzenia uwagi?'' .
Prof. Grażyna Krasowicz Kupis ,,Dysleksja rozwojowa jako zaburzenie komunikacji''.
Dr n. med. Artur Kołakowski ,,Problem niskiej samooceny u osób z trudnościami w uczeniu się'' .
Prof. Marcin Szczerbiński ,,Przedszkolne predyktory trudności w czytaniu i pisaniu''.
KONSPEKTY
Prof. Marta Bogdanowicz ,,Dysleksja u osób dorosłych''.
Osoby dorosłe z dysleksją wyrażają coraz większe zainteresowanie swoją niekorzystną sytuacją życiową i wykazują motywację do jej zmiany na lepsze. Tymczasem często pojawia się bezradność wobec podstawowych problemów: gdzie można zdiagnozować dysleksję, kto, gdzie i jak może udzielić specjalistycznej pomocy, jaka jest jej skuteczność i jakie perspektywy na przyszłość? Brakuje odpowiedzi na niemal wszystkie wymienione pytania. Dlatego też wystąpienie obejmuje problematykę symptomatologii, diagnozowania i pomocy osobom dorosłym z dysleksją. Węzłowym problemem jest tu dostrzeżenie i rozwiązanie mechanizmu „błędnego koła”, który uniemożliwia osobom dorosłym z dysleksją nie tylko pokonać trudności w czytaniu i pisaniu, lecz także zmienić ich trudną sytuację życiową. Zagadnienie praw i powinności studentów z dysleksją oraz możliwości udzielenia im pomocy będą przedmiotem Międzynarodowej Konferencji „ Dysleksja w wieku dorosłym”, organizowanej przez Instytut Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego i Zarząd Główny PTD. Odbędzie się ona w Gdańsku 28 i 29 listopada 2009 roku. Ten ważki temat zostanie podjęty po raz pierwszy w naszym kraju, dlatego zaproszeni zostali eksperci z zagranicy oraz pełnomocnicy rektora ds. studentów niepełnosprawnych ze wszystkich uczelni polskich (por.www.ptd.edu.pl; www.psychologia.univ.gda.pl). Najważniejsze jednak w udzielaniu pomocy osobom dorosłym z dysleksją jest pobudzanie ich motywacji do pracy nad sobą i nadziei na jej skuteczność. Zatem główna dewiza brzmi: nigdy nie jest za późno.
Dr Aneta Borkowska ,,Czy zaburzenia uwagi to naprawdę zaburzenia uwagi?''.
Powodzenie w nauce szkolnej zależy zasadniczo od dwóch grup procesów psychicznych: 1/ tych, które w sposób bezpośredni są zaangażowane w opanowywanie wiedzy; należą do nich: myślenie, percepcja, funkcje językowe i pamięć oraz 2/ procesów, które stanowią tło i warunek podstawowy dla funkcjonowania grupy pierwszej czyli uwagi. Objawy w postaci zachowań nieuważnych mogą wynikać z ADHD, lub być przejawem zakłóceń emocjonalnych, wynikać z uwarunkowań środowiskowych, a także mogą towarzyszyć inteligencji niższej niż przeciętna, zaburzeniom rozwoju takim jak np. dysleksja rozwojowa, dysfazja itp. Obserwowane zachowania nieuważne mają zatem charakter pierwotny, gdy wynikają bezpośrednio z zaburzeń funkcji poznawczych i wykonawczych, czyli głównie uwagi i hamowania reakcji, oraz wtórny gdy są konsekwencją innych zakłóceń funkcjonowania, reakcją człowieka na trudne sytuacje. Badanie psychologiczne pozwala na ustalenie czy występują i z jakim natężeniem zaburzenia procesów uwagi, hamowania, planowania, organizacji i kontroli zachowania celowego, co pomaga w ustaleniu etiologii objawów. Profil funkcji poznawczych uzyskany w badaniu pozwala także na wskazanie innych deficytów i zaburzeń, które mogą być powodem zachowań nieuważnych.. Warto jednakże wspomnieć o tym, że u niektórych dzieci napięcie wynikające z sytuacji zadaniowej powoduje wzrost koncentracji, a w efekcie podczas jednorazowego badania psychologicznego nie zostaną wykryte deficyty uwagi lub hamowania. Brak stwierdzonych deficytów nie upoważnia jednak do odrzucenia hipotezy o występowaniu tych zaburzeń zgodnie z regułą sformułowaną przez Teubera: „Absence of evidence is not evidence of absence (of deficit)”.
Prof. Grażyna Krasowicz-Kupis ,,Dysleksja rozwojowa jako zaburzenie komunikacji''.
Czytanie i pisanie są formą komunikowania się za pomocą języka, która towarzyszy człowiekowi właściwie przez całe życie, począwszy od pierwszego, zazwyczaj biernego, kontaktu ze słowem pisanym. Pojawia się ono później niż mowa, ale dzięki swym właściwościom uzupełnia i rozszerza możliwości komunikowania się za pomocą mowy. Z tego powodu dysleksja rozwojowa, rozumiana jako specyficzne trudności w czytaniu, jest mocno powiązana ze sferą komunikacji człowieka. Te powiązania są wielopłaszczyznowe. Począwszy od faktu, że zaburzenia w sferze języka uznaje się za jeden z patomechanizmów dysleksji, przez wskazanie, że większość objawów tego zjawiska obejmuje obszary związane z językiem (od świadomości fonologicznej po pamięć werbalną, płynność leksykalną czy umiejętności narracyjne), po konkluzję, iż deficyty czytania i ograniczony trening w tym zakresie wtórnie ogranicza rozwój językowy człowieka, determinując jego sprawności komunikacyjne w późniejszych okresach życia. Potwierdzają to liczne badania, których przykłady zostaną omówione. Dysleksja jest fenomenem kulturowym - wiąże się z cywilizacją pisma, dlatego nie może być rozpatrywana tylko od strony neurobiologicznej i poznawczej. Dotyczy ważnej sfery komunikacji człowieka - zatem rozważając trajektorie rozwojowe osób z dysleksją niezbędne jest ujęcie szerszego kontekstu związanego z komunikacją i funkcjonowaniem emocjonalno-społecznym osób dyslektycznych w ich szeroko pojętym środowisku.
Dr n.med. Artur Kołakowski ,,Problem niskiej samooceny u osób z trudnościami w uczeniu się''.
Według Encyklopedii Psychologii Społecznej samoocena to „ocenianie siebie lub poczucie własnej wartości i szacunku dla siebie. Samoocena może być globalna (odnosząca się do osobowości jako całości), albo specyficzna (odnosząca się do pewnego szczególnego aspektu osobowości, jak np. męstwo lub wygląd fizyczny) oraz może być cechą stałą lub zmienną”. „Poczucie własnej wartości” zatem odnosi się do ogólnej opinii, jaką mamy o sobie, na ile siebie oceniamy i jak widzimy swoją wartość czy atrakcyjność. Z rozwojowego punktu widzenia niewłaściwa samoocena jest normą u małych dzieci. Małe dzieci, zwłaszcza w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym zwykle przeceniają swoje możliwości. Harter zasugerował iż dzieci w tym okresie mają trudności z rozróżnieniem między tym jakie są a jakie chciałyby być. Dorastając jednakże dzieci zaczynają patrzeć na siebie coraz dokładniej i z większą dozą realizmu. W tym okresie również dzieci zaczynają odnosić ocenę samego siebie do oceny, która pochodzi od otoczenia, co przekłada się na poczucie własnej wartości. Im bardziej krytykujące i negatywnie oceniające są ważne osoby (rodzice, nauczyciele, a z czasem rówieśnicy), tym silniejsze będzie kształtowanie się niskiej samooceny. Jeśli dzieci są niewłaściwie traktowane często uznają, że to dlatego, że z nimi samymi jest coś nie tak. Musiały zasłużyć na taki stopień krytyki lub odrzucenia. Ostatnio coraz więcej uwagi zwraca się na poczucie własnej wartości nastolatka, gdyż istnieją przesłanki, iż może ono grać kluczową rolę w przystosowaniu do rzeczywistości. Dowiedziono, iż poczucie własnej wartości jest nie tylko dobrym narzędziem prognozującym możliwe problemy, ale może funkcjonować jako mediator i moderator w różnych chorobach. Harter dowiódł również, iż poziom poczucia własnej wartości reguluje relację pomiędzy odczuwanym przez dziecko wsparciem społecznym a jego umiejętnościami i motywacją do nauki. Badania wykazały, ze niska samoocena jest częsta wśród nastolatków mających problemy w uczeniu się, bardziej u dziewcząt niż u chłopców. Co więcej połączenie niskiej samooceny i trudności w uczeniu powoduje, że nastolatki wybierają strategię, które nie tylko nie rozwiązują tych problemów, ale jeszcze je pogłębiają. Bandura (1997) odkrył znaczenie poczucia własnej skuteczności w budowaniu własnej samooceny. Poczucie własnej skuteczności określa jak osoba spostrzega swoją zdolność do radzenia sobie w określonych sytuacjach. Poczucie własnej skuteczności odnosi się do sądów jakie ludzie formułują na temat swoich umiejętności działania w określonej sytuacji lub wobec określonego działania.
Dr Marcin Szczerbiński ,,Przedszkolne predyktory trudności w czytaniu i pisaniu''.
Sześciolatek idzie do szkoły: czy można przewidzieć czy nauka czytania i pisania będzie mu przychodziła łatwo czy z mozołem? W pewnym stopniu – można. Wystąpienie będzie próbą syntezy obecnego stanu wiedzy na ten temat; omówienie przedszkolnych (0-5 lat) wskaźników różnic indywidualnych w przebiegu późniejszej nauki czytania i pisania, wskaźników endogennych (np. takich jak poziom rozwoju funkcji językowych, wzrokowych i motorycznych) jak i środowiskowych (np. takich jak rodzicielski „kapitał intelektualny”). Dr Marcin Szczerbiński przedstawi również implikacje tej wiedzy dla zrozumienia natury trudności w czytaniu i pisaniu,oraz dla prewencji i terapii tych trudności.
WYKŁADOWCY
Prof. Marta Bogdanowicz - profesor zwyczajny, doktor habilitowany, dziecięcy psycholog kliniczny. Pracuje w Instytucie Psychologii Uniwersytetu Gdańskiego, jak również uprawia profesjonalną praktykę psychologiczną. Jest autorką ponad 300 publikacji z zakresu psychologii klinicznej dziecka, w tym ponad 30 książek (naukowych oraz będących aplikacją do praktyki, służących do bezpośredniej pracy z dziećmi). Opracowała kilka narzędzi diagnostycznych np. Skalę Ryzyka Dysleksji, metody do oceny funkcji językowych jak Nieznany Język i Nasz Język, testy do oceny czytania (dekodowania) „Łatysz”, „Darek”, Skalę Obserwacji Zachowania dla Dzieci i Rodziców oraz Skalę Oceny Zachowania i Wytworów. Współpracowała przy powstawaniu dwóch testów do diagnozowania dysleksji: dla klasy II - Diagnoza przyczyn niepowodzeń szkolnych. Jest autorką Metody Dobrego Startu, która służy wspomaganiu rozwoju, przygotowaniu do nauki szkolnej, profilaktyce niepowodzeń szkolnych oraz wczesnej edukacji. Scenariusze filmów dydaktycznych jej autorstwa dotyczą Metody Ruchu Rozwijającego V. Sherborne i Metody Dobrego Startu. Jest redaktorem polskiej wersji filmów angielskich o dysleksji. Prof. Marta Bogdanowicz jest członkiem wielu międzynarodowych i krajowych towarzystw naukowych. W latach 1999 - 2009 pełniła funkcję wiceprzewodniczącej Europejskiego Towarzystwa Dysleksji. W 1990 roku założyła Polskie Towarzystwo Dysleksji, którego jest obecnie wiceprzewodniczącą.
Dr Aneta Borkowska - doktor nauk humanistycznych w zakresie psychologii, adiunkt w Zakładzie Psychologii Klinicznej i Neuropsychologii Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Zainteresowania naukowe: mózgowe mechanizmy powstawania zaburzeń rozwojowych zwłaszcza tj. ADHD, dysleksji rozwojowej, dysfazji; neuropsychologiczna analiza zakłóceń funkcji poznawczych i wykonawczych, diagnoza i terapia neuropsychologiczna dzieci z uszkodzeniami OUN. Autorka monografii naukowej poświęconej badaniom neuropsychologicznym pacjentów z ADHD, współautor i redaktor naukowy podręcznika z zakresu neuropsychologii dorosłego, a także jedynego w Polsce obejmującego zagadnienia neuropsychologii rozwojowej. Prowadzi zajęcia dydaktyczne z zakresu neuropsychologii dziecka w UMCS (Lublin), SWPS (Warszawa), UG (Gdańsk). Jest kierownikiem Studiów Podyplomowych Diagnozy i Terapii Neuropsychologicznej, członkiem International Study Group on Special Educational Needs i Komisji Psychologii i Psychopatologii Wieku Rozwojowego Komitetu Rozwoju Człowieka PAN.
Prof. Grażyna Krasowicz-Kupis - doktor habilitowany, profesor nadzwyczajny UMCS, psycholog i logopeda. Dwukrotna stypendystka Oxford University. Autorka ponad 10 książek i kilkudziesięciu artykułów o tematyce powiązanej z psycholingwistyką, psychologią kliniczną dziecka oraz zagadnieniami diagnozy w psychologii, m.in. Język, czytanie i dysleksja; Rozwój świadomości językowej dziecka; Skala inteligencji WISC-R w praktyce diagnostycznej (z Katarzyną Wiejak) oraz bestseleru Wydawnictwa Naukowego PWN - Psychologia dysleksji. Autorka wielu metod diagnostycznych przeznaczonych dla psychologów i logopedów, m.in. współautorka najnowszej baterii testów przeznaczonej do diagnozy dysleksji u uczniów kl. III szkoły podstawowej, wydanej przez Pracownię Testów Psychologicznych Polskiego Towarzystwa Psychologicznego.
Dr n.med. Artur Kołakowski - specjalista psychiatra, psychoterapeuta poznawczo – behawioralny, superwizor – dydaktyk PTTPiB. Od wielu lat pracuje z dziećmi i młodzieżą z problemami rozwojowymi, psychologicznymi i psychoterapeutycznymi, zarówno jako lekarz jak i psychoterapeuta. Współautor dwóch książek na temat ADHD. Specjalizuje się nie tylko w diagnozie leczeniu ADHD, ale także w terapii poznawczej i behawioralnej.
Dr Marcin Szczerbiński - psycholog, absolwent Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz University College London. Od 2001 wykładowca w Department of Human Communication Sciences na Uniwersytecie w Sheffield (W. Brytania). Jego zainteresowania naukowe obejmują problematykę czytania i pisania, zaburzeń rozwojowych, terapii pedagogicznej oraz psychometrii.
